دوران بلوغ پر از تغییراتی است که هر کسی در زندگی منتظر آن است، اما همیشه هم نمی‌دانیم منتظر چه تغییراتی باشیم

بلوغ یک فرآیند مرحله به مرحله است. هورمون‌ها تغییر می‌کنند و بدن از فرم کودک به فرم بالغ تبدیل و آماده باروری می‌شود. این دوران بین ۲ تا ۵ سال به طول می‌انجامد(۱). در این بلاگ سعی داریم تا اطلاعات کاملی را به نوجوانانی که با جسم منتسب به زنانه به بلوغ و قاعدگی می‌رسند بدهیم. علاوه بر آن خواندن این مقاله می‌تواند والدین و مربیان نوجوانان را در بهتر پاسخ دادن به سوال‌هایشان راهنمایی کند.

در سال‌های منتهی به اولین خونریزی قاعدگی یا پریود، شما ابتدا متوجه تغییراتی در بدن خود می‌شوید، مثل رشد سینه‌ها و رویش مو بر روی عضو جنسی. بلوغ در اکثر افراد بین ۸ تا ۱۳ سالگی آغاز می‌شود و اولین پریود بین ۹ تا ۱۵سالگی رخ می‌دهد(۱-۲). انتظار برای اولین پریود می‌تواند استرس زیادی به همراه داشته باشد زیرا تعیین وقت وقوع اولین پریود ممکن نیست؛ البته می‌توان حدس‌هایی زد. به سراغ والدین بیولوژیک خود بروید و از والد بیولوژیکی که پریود می‌شود بپرسید برای اولین بار در چه سنی خون‌ریزی قاعدگی را تجربه کردند. علاوه بر آن در بدن شما نشانه‌هایی دیده می‌شود که اگر آنها را بشناسید می‌توانید زمان اولین پریودتان را دقیق‌تر حدس بزنید.

 

• پستان‌ها/ نوک پستان‌ها

احتمالا اولین تغییر را در نوک پستان‌هایتان مشاهده می‌کنید. اکثر افراد ۲-۳ سال بعد از شروع رشد پستان‌ها اولین قاعدگی را تجربه می‌کنند(۳). در اولین مرحله، برآمدگی نوک پستان بیشتر می‌شود و سپس ناحیه تیره‌تر پستان شروع به رشد می‌کند و همزمان کل پستان ورم کرده و برآمده می‌شود. معمولا هر دو پستان با هم شروع به رشد می‌کنند اما تا شش ماه فاصله بین شروع رشد پستان‌ها طبیعی است. معمولا این مرحله دو سال قبل از اولین قاعدگی رخ می‌دهد. ولی فاصله بین آغاز رشد پستان‌ها تا اولین قاعدگی به سن مرتبط است. اگر رشد پستان زودتر آغاز شود، مثلا در ۸ سالگی، به طور متوسط قاعدگی بین دو تا سه سال بعد اتفاق می‌افتد. اما در سنین بالاتر مثلا در ۱۳ سالگی، احتمال شروع قاعدگی در سال بعد بیشتر است(۱،۳،۴). همراه با آغاز رشد پستان‌ها شکل بدن هم تغییر می‌کند و افزایش قد شروع می‌شود(۱،۵).

 

• رویش مو در اطراف عضو جنسی

مدت کوتاهی پس از آغاز به رشد پستان‌ها ممکن است علائم اولیه رشد موهای عضو جنسی را مشاهده کنید. حدودا ۹ نفر از هر ۱۰ نفر ابتدا رشد پستان را مشاهده می‌کنند ولی در ۱۰٪ افراد رشد مو اطراف عضو جنسی قبل از رشد پستان‌ها آغاز می‌شود(۳،۵). گاهی این موها فقط چند عدد هستند ولی با گذر زمان تعداد آنها افزایش می‌یابد. علاوه بر آن هم‌زمان تغییرات دیگری هم در پوست بدن قابل مشاهده است. بوی بدن تغییر می‌کند، چربی پوست افزایش می‌یابد و ممکن است آکنه‌ها یا جوش‌های غرور جوانی شروع شوند. علاوه بر این، بلوغ باعث رشد موهای زیر بغل هم می‌شود ولی این موها دیرتر و حوالی اولین خون‌ریزی قاعدگی ظاهر می‌شوند(۳).

 

• فرم بدن و رشد

قد، شکل بدن، توزیع چربی و ترکیب بدن نیز در طول بلوغ سریعا تغییرمی‌کنند. طبیعی است که سایز لباسی که می‌پوشید افزایش یابد زیرا لگن شما رشد می‌کند و باسن شما پهن‌تر می‌شود(۶). واژن، رحم و تخمدان‌ها هم به سرعت رشد می‌کنند و تحت تاثیر هورمون‌ها بزرگتر می‌شوند(۳). اولین قاعدگی معمولا بعد از سریع‌ترین دوره رشد شروع می شود؛ یعنی هنگامی که سریعا قد کشیدید و سپس سرعت قد کشیدنتان کمی کمتر شد ولی هنوز ادامه دارد، باید منتظر اولین خونریزی قاعدگی باشید. اگر شما افزایش قد خود را اندازه بگیرید و ثبت کنید بهتر می‌توانید وقوع اولین قاعدگی را پیش‌بینی کنید(۷).

 

• ترشحات واژن

حدود ۶ تا ۱۲ ماه قبل از اولین پریود، ممکن است متوجه ترشحات واژن خود روی لباس زیرتان بشوید. این ترشحات سفید‌رنگ است و بویی ندارد ولی وقتی روی لباس زیر خشک می‌شود ممکن است کمی زرد‌رنگ به‌نظربرسد(۳). در دوران بلوغ بدن شروع به تولید استروژن بیشتر می‌کند و ترشح استروژن باعث افزایش ترشح مخاط واژن می‌شود. با افزایش مخاط تعداد باکتری‌های مفید واژن افزایش می‌یابد و ترشحات واژن کمی اسیدی می‌شود. در هفته‌هایمنتهی به اولین خونریزی قاعدگی، ممکن است متوجه تغییر ترشحات واژن خود شوید، این ترشحات مِثل شیر سفید رنگ و یا مثل سفیده تخم مرغ کشدار می‌شوند(۷).

 

فرارسیدن اولین قاعدگی

وقوع نخستین خونریزی قاعدگی شما می‌تواند بر اساس فرهنگی که در آن زندگی می‌کنید و آنچه شما آموخته‌اید متفاوت باشد؛ در برخی فرهنگ‌ها تجربه‌ای ترسناک و در برخی جشنی برای ورود به مرحله‌ای با توانایی‌های بیشتر. فرهنگ‌ها در طول تاریخ این اتفاق را با سنت یا رسم خاصی همراه کرده‌اند. اگر شما یا شخصی از نزدیکانتان در مورد شروع قاعدگی هیجان زده می‌شوید، فرصت خوبی است تا با فرارسیدن آن شادی کنید و کار خاصی انجام دهید. با اعضای خانواده به این مناسبت گرد هم آیید و تجربه‌های آن‌ها را از
بلوغ بشنوید. با دوستانتان یک روز خوب را بگذرانید. حتی می‌توانید برای اولین بار به قفسه‌های محصولات بهداشتی دوران پریود سری بزنید و محصولات متفاوت را بخرید و آزمایش کنید. اگر عادت به خاطره‌نویسی دارید حتما درباره احساسات و تجربه خود بنویسید. صحبت کردن با یک فرد مورد اعتماد در مورد احساسات و انتظاراتتان نیز می‌تواند بسیار به شما کمک کند.

بعضی از افراد ممکن است که از چرخه قاعدگی اطلاعی نداشته باشند و با فرا رسیدن اولین خونریزی از آن آگاهی پیدا کنند. اولین خونریزی پریود می‌تواند باعث استرس، غم و گاهی اوقات حتی ترس شود. در این زمان پیدا کردن یک شخص مورد اعتماد و حمایت‌کننده برای صحبت کردن مفید است پس کسی را پیدا کنید که شما را درک کند و بتواند به شما کمک کند. انجمن متخصصین زنان آمریکا توصیه می‌کند که در صورت مشاهده علائم بلوغ قبل از ۹ سالگی و یا مشاهده نکردن هیچ علامتی تا ۱۵ سالگی برای بررسی بیشتر به پزشک متخصص زنان مراجعه شود.

 

اولین پریود چگونه خواهد بود؟

فرارسیدن اولین پریود نشانه این است که سال‌های باروری شما شروع شده است؛ یعنی زمانی که توانایی باردار شدن را دارید. همانگونه که گفتیم دانستن اینکه پریود چگونه است، به شما کمک می‌کند که با استرس و نگرانی کمتری با اولین پریود خود مواجه شوید. همچنین مهم است که بدانید چه چیزهایی عادی است و چه نشانه‌هایی غیر عادی است و به خاطر آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنید. معمولا چرخه قاعدگی تا حدود دو سال پس از اولین پریود نامنظم است. این بدان معنی است که پریودها همیشه در زمان مشخصی رخ نمی‌دهند. علاوه بر آن پریودهای شما می‌توانند تفاوت زیادی با هم داشته باشند. اولین خونریزی قاعدگی ممکن است کاملا کوتاه باشد، فقط کمی خون دفع شود و پریود دوم ممکن است طولانی‌تر و با خونریزی بیشتری همراه باشد. پس از گذشت چند سال، چرخه‌های قاعدگی باید منظم‌تر شوند، اما ممکن است همچنان نوسان کنند. برای اکثر انسان‌ها رسیدن به ریتم منظم چرخه‌ها تقریبا شش سال طول می‌کشد(۸).

چرا در اوایل دوران قاعدگی چرخه قاعدگی منظم نیست؟

هورمون‌های تولید مثل برای رسیدن به تعادل به گذشت زمان احتیاج دارند. در هر چرخه قاعدگی هورمون‌های جنسی با ریتم خاصی کم و زیاد می‌شوند. این کم و زیاد شدن‌ها موجب اتفاقات مهمی می‌شوند – رها شدن تخمک از تخمدان – تخمک‌گذاری و رشد و ریزش لایه داخلی رحم یا همان خونریزی قاعدگی. هورمون‌های موجود در چرخه قاعدگی همچنین ممکن است علائم مختلف را در زمان‌های مختلف چرخه ایجاد کنند، مانند درد و انقباضات شکمی و یا آکنه. آن‌ها ممکن است روی خلق و خوی شما هم تاثیر بگذارند، برخی روزها بیشتر اجتماعی باشید و برخی روزها کمتر. برای اطلاعات دقیق‌تر و کامل‌تر درباره چرخه قاعدگی، هورمون‌ها و مکانیسم عمل آن‌ها این بلاگ ما را بخوانید.

در سال‌های پس از شروع قاعدگی، هورمون‌ها هنوز هم به اندازه کافی منظم نیستند تا تخمک‌گذاری در هر چرخه رخ دهد. در اولین سال قاعدگی تنها در بیست درصد چرخه‌ها تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. با گذشت زمان، احتمال تخمک‌گذاری بالاتر می‌رود و در ششمین سال قاعدگی این احتمال به حدود ۹۰‎٪ می‌رسد (۸-۱۰). اگر در یک چرخه قاعدگی تخمک‌گذاری انجام نشود احتمالا زمان خونریزی قاعدگی تغییر کرده و از قواعد قبلی خود تبعیت نمی‌کند. علاوه بر آن ممکن است خلق و خوی شما به طور متفاوتی تغییر کند و یا شدت و طول خون‌ریزی با چرخه‌های دیگر فرق کند. با گذر زمان هورمون‌های شما تعادل پیدا کرده و تخمک‌گذاری در هر چرخه رخ می‌دهد. در این زمان تغییرات کوچک بین چرخه‌های قاعدگی اتفاق می‌افتد ولی تغییرات شدید مثل سال‌های ابتدایی قاعدگی دیگر طبیعی نیست.

چه چیز طبیعی است؟

در اولین دو یا چند سال بعد از اولین قاعدگی، طبیعی است که:

• چرخه‌های قاعدگی بین ۲۱ تا ۴۵ روز به طول بکشند. اما ممکن و طبیعی است اگر گاهی بلندتر و یا کوتاه‌تر باشند.
• طول خونریزی قاعدگی ۷ روز و یا کمتر باشد.
• حدودا ۳ تا ۵ نوار بهداشتی و یا تامپون در روز پر شود. تا ۶ عدد هم قابل قبول است. اگر از فنجان قاعدگی استفاده می‌کنید بین ۵ الی ۳۰ میلی‌لیتر خون‌ریزی در شبانه‌روز طبیعی است.
• قبل از شروع پریود و یا در حین آن در ناحیه شکمی و یا در کمر و پهلوها احساس درد و انقباض داشته باشید (۱۱-۱۵).

در دو سال اول قاعدگی از هر ۱۰ چرخه قاعدگی ۹ تای آن باید بین ۲۱ تا ۴۵ روز به طول بیانجامد (۱۲). چرخه‌های غیرعادی ممکن است کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشند. در سومین سال قاعدگی حدود ۶۰-۸۰ درصد چرخه‌های قاعدگی در محدوده ۲۴-۳۸ روز برای افراد بزرگسال طبیعی در نظر گرفته می‌شود (۱۳).

در صورت داشتن:

• چرخه‌های قاعدگی که به طور مداوم در خارج از محدوده ۲۱-۴۵ روز قرار می‌گیرند، یا اگر بیشتر از چند سال از شروع قاعدگی‌تان می‌گذرد چرخه‌هایی که مرتبا در خارج از محدوده ۲۴-۳۸ روز قرار می‌گیرند
• چرخه‌های قاعدگی که پس از داشتن دوره‌های منظم برای حداقل ۶ ماه، ناگهان بسیار نامنظم می‌شوند
• نداشتن خونریزی برای بیشتر از ۹۰ روز
• نداشتن خونریزی قاعدگی تا سن ۱۵ سالگی
• رشد غیرمعمول موهای صورت یا بدن، یا ریزش موی سر
• درد یا انقباضات شدید، یا دردی که توسط مسکن‌های عادی کاهش نمی‌یابد

با کادر پزشکی مشورت کنید (۱۱-۱۵).

چرخه‌های قاعدگی شما اطلاعات زیادی درباره سلامت شما می‌دهد

داشتن چرخه قاعدگی یک علامت حیاتی است؛ مثل فشار خون یا ضربان قلب. چرخه قاعدگی می‌تواند به شما اطلاع دهد که بدن شما به خوبی همیشه کار می‌کند یا نه؟ به همین دلیل است که ثبت و ردیابی چرخه‌های قاعدگی مهم است. یک چرخه نامنظم ممکن است اولین علامت قابل شناسایی یک اختلال هورمونی قابل درمان باشد. در نوجوانان برخی اختلالات هورمونی بسیار شایع هستند، مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا اندومتریوز. در درمان این اختلالات زمان عامل مهمی است و شروع درمان در ابتدای ظهور آنها ضروری است.

توصیه ما این است که در سن ۱۳ تا ۱۵ سالگی به متخصص زنان مراجعه کنید و اولین چک‌آپ خود را انجام دهید. متخصص زنان می‌تواند با بررسی چرخه‌های قاعدگی شما و پرسیدن برخی سوالات از سلامت شما اطمینان حاصل کند. این جلسه فرصت خوبی است تا در صورت نیاز، متخصص زنان شما را معاینه کند و به سوالات شما در مورد پریود و بدنتان پاسخ دهد.

آیا شروع اولین پریود به این معنی است که من می‌توانم باردار شوم؟

بله. فرارسیدن اولین پریود نشانه این است که سال‌های باروری شما شروع شده است. همچنین مهم است بدانید که حتی قبل از اولین خون‌ریزی قاعدگی حاملگی امکان‌پذیر است (۱۶). اولین چرخه قاعدگی ممکن است با تخمک‌گذاری همراه باشد. بنابراین توانایی باروری در شما قبل از آن‌که با فرارسیدن اولین خونریزی قاعدگی از آن باخبر شوید، وجود دارد. توجه کنید که در هر سن و شرایطی رابطه جنسی باید ایمن و محافظت شده باشد. ممکن است حامله شوید حتی اگر هنوز پریود نشده اید!

 

قبل از اولین پریود چه اتفاقاتی رخ می‌دهد؟

• پستان‌ها

اکثر افراد ۲-۳ سال بعد از شروع رشد پستان‌ها اولین قاعدگی را تجربه می‌کنند.

در اولین مرحله، برآمدگی نوک پستان بیشتر می‌شود و سپس ناحیه تیره تر پستان شروع به رشد می‌کند و پستان ورم می‌کند و برآمده می‌شود.

• رویش مو در اطراف آلت تناسلی

مدت کوتاهی پس از آغاز به رشد پستان‌ها ممکن است علائم اولیه رشد موهای آلت تناسلی را مشاهده کنید.

گاهی این موها فقط چند عدد هستند ولی با گذر زمان تعداد آنها افزایش می‌یابد.

همزمان تغییرات دیگری هم در بدن قابل مشاهده است: بوی بدن، چربی پوست و آکنه.

• فرم بدن و رشد

قد، شکل بدن، توزیع چربی و ترکیب بدن نیز در طول بلوغ سریعا تغییر می کنند.

استخوان لگن، باسن، واژن، رحم و تخمدان‌ها رشد می‌کنند و تحت تاثیر هورمون‌ها بزرگتر می‌شوند.

• ترشحات واژن

حدود ۶ تا ۱۲ ماه قبل از اولین پریود، ممکن است متوجه ترشحات سفیدرنگی روی لباس زیرتان بشوید.

این ترشحات بویی ندارد ولی وقتی روی لباس زیر خشک می‌شود ممکن است کمی زرد‌رنگ بنظر برسد.

 

چه چیزهای را ثبت و ردیابی کنید

قدم گذاشتن به دوران قاعدگی زمان بسیار خوبی است برای شروع ثبت و ردیابی چرخه‌های قاعدگی و هرگونه تغییرات دیگر مرتبط با آن. ردیابی به شما یک سابقه کامل از قاعدگی‌تان را ارائه می دهد و به شما کمک می کند تا الگوهای جدید را در خلق و خو، سطح انرژی و اجتماعی بودن مشاهده کنید. ثبت اطلاعات می‌تواند به شما کمک کند تا چرخه‌های قاعدگی خود را به خوبی بشناسید و بدانید که اتفاقات مهم مثل تخمک‌گذاری یا پریود کی رخ می‌دهند. ردیابی همچنین به شما کمک می‌کند تا آنچه را برای بدن شما طبیعی است، بشناسید و از چرخه خود به عنوان یک نشانه حیاتی برای بررسی کلی سلامت خود استفاده کنید.

ردیابی و ثبت این موارد ضروری است:

• تاریخ وقوع خونریزی و شدت آن در روزهای مختلف
• درد و انقباض
• ردیابی و ثبت این موارد مفید است:
• تغییرات خلق و خو
• تغییرات چربی و ظاهر پوست و آکنه
• ترشحات واژنی
• دستگاه گوارش و تغییرات آن
• هر علامت دیگری که ممکن است در مورد آن نگران باشید

پاسخ دادن به پرسش‌های روزانه احوال‌پرسی همدم و نگاهی به گزارش‌های چند ماهه در اپلیکیشن همدم در طول چرخه قاعدگی برای چند دوره متوالی به شما کمک خواهد کرد که رفتار طبیعی بدنتان را بشناسید، شدت و طول پریود خود را پیش‌بینی کنید و در صورت نیاز به مشورت با کادر پزشکی، اطلاعات مفیدی در اختیار داشته باشید.

اگر می‌خواهید درباره پریود، محصولات بهداشتی مورد استفاده در دوران پریود، دردهای قاعدگی و راه‌های درمان آن بیشتر بدانید، وبلاگ همدم را دنبال کنید.

منابع

 

• Lee PA: Normal ages of pubertal events among American males and females. J Adolesc Health Care 1:26, 198

• Yermachenko A, Dvornyk V. Nongenetic determinants of age at menarche: a systematic review. BioMed research international. 2014 Jun 23;2014.

• Rosenfield RL: Puberty and its disorders in girls. Endocrinol Metab Clin N Am 20:15, 1991

• McDowell MA, Brody DJ, Hughes JP. Has age at menarche changed? Results from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) 1999–۲۰۰۴٫ Journal of Adolescent Health. 2007 Mar 31;40(3):227–۳۱٫

• Parent AS, Teilmann G, Juul A, Skakkebaek NE, Toppari J, Bourguignon JP. The timing of normal puberty and the age limits of sexual precocity: variations around the world, secular trends, and changes after migration. Endocrine reviews. 2003 Oct 1;24(5):668–۹۳٫

• Völgyi E, Tylavsky FA, Xu L, Lu J, Wang Q, Alén M, Cheng S. Bone and body segment lengthening and widening: a 7-year follow-up study in pubertal girls. Bone. 2010 Oct 31;47(4):773–۸۲٫

• Tanner JM: The development of the reproductive system. Growth at Adolescence. p 23, Oxford, Blackwell Scientific, 1962

• Treloar AE, Boynton RE, Behn BG, Brown BW. Variation of the human menstrual cycle through reproductive life. Int J Fertil. 1967 Jan 1;12(1 Pt 2):77–۱۲۶٫

• Apter D. Serum steroids and pituitary hormones in female puberty: a partly longitudinal study. Clinical endocrinology. 1980 Feb 1;12(2):107–۲۰٫

• Metcalf MG, Skidmore DS, Lowry GF, Mackenzie JA. Incidence of ovulation in the years after the menarche. Journal of Endocrinology. 1983 May 1;97(2):213–۹٫

• Hillard A, Paula J. Menstruation in adolescents. Annals of the New York Academy of Sciences. 2008 Jun 1;1135(1):29–۳۵٫

• World Health Organization Task Force on Adolescent Reproductive Health. World Health Organization multicenter study on menstrual and ovulatory patterns in adolescent girls. II. Longitudinal study of menstrual patterns in the early postmenarcheal period, duration of bleeding episodes and menstrual cycles. J Adolesc Health Care.1986;7 :236– ۲۴۴

• American Academy of Pediatrics, American College of Obstetricians and Gynecologists. Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign. Pediatrics. 2006 Nov 1;118(5):2245–۵۰٫

• Dawood MY. Dysmenorrhea. Clinical obstetrics and gynecology. 1990 Mar 1;33(1):168–۷۸٫

• Fraser IS, Critchley HO, Broder M, Munro MG. The FIGO recommendations on terminologies and definitions for normal and abnormal uterine bleeding. Semin Reprod Med. 2011 Sep;29(5):383–۹۰٫

• Gray SH, Ebe LK, Feldman HA, Emans SJ, Osganian SK, Gordon CM, Laufer MR. Salivary progesterone levels before menarche: a prospective study of adolescent girls. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2010 Jul;95(7):3507–۱۱٫